‘Een overheid met permanente begrotingstekorten en een opgezwollen militair apparaat. Een holle ideologie, enkel gepropageerd door de elites. Een bevolking met slechte gezondheid. Een verouderde klasse van leiders.’ Het was niet de Sovjet-Unie in haar nadagen waar historicus Niall Ferguson het over wilde hebben in de column waarmee hij een overstap maakte van nieuwsdienst Bloomberg naar The Free Press, een nieuw online platform. Zijn beschrijving sloeg op de politiek-sociale staat van Amerika. De parallellen tussen de huidige VS en communistisch Rusland waren, natuurlijk, exact het punt. ‘We zijn allemaal sovjets nu’, vond Ferguson.
Meestal zijn debatten over wie kan worden aangemerkt als de nieuwe nazi’s/communisten/jacobijnen/enzovoort vrij zinloos. De historische omstandigheden zijn niet te vergelijken en de verschillen net zo veelzeggend als de overeenkomsten. Maar sinds Joe Biden met hese stem en glazige blik stond te hakkelen toen hij zijn opponent van scherpe repliek had moeten dienen, kan een zeker Brezjnev-gevoel niet onderdrukt worden met betrekking tot de Amerikaanse politiek.
Ook de manier waarop Bidens krakkemikkigheid onderwerp nummer één is geworden in de Amerikaanse pers doet nogal Moskou-jaren-tachtig aan. Dat de gesteldheid van de president slecht was, wist iedereen. Tegelijk was het onderwerp min of meer taboe in de Democratisch gezinde media. Maar daags na het televisiedebat tussen de twee presidentskandidaten regende het commentaren waarin Biden werd opgeroepen de eer aan zichzelf te houden. ‘Een echt sovjet-gevoel. De onmiskenbare waarheid is zo lang onderdrukt dat er nu een collectieve uitbarsting is’, berichtte geopolitiek commentator Bruno Maçães op X.
Een van de scherpste commentaren kwam van Maureen Dowd, columnist van The New York Times. Ze schakelde Biden gelijk met Trump: beiden stellen hun eigen ego boven het landsbelang. Beiden worden omringd door opportunistische plooienstrijkers die ongemakkelijke conclusies uit de weg gaan. Dowd onderstreepte daarmee het punt waar het momenteel echt om gaat in de Amerikaanse politiek: of het land nu voor de ene partij of de andere kiest, ze krijgen een vermolmde politieke kaste met een verdraaid harde buitenkant die vernieuwing en verjonging buiten houdt. De gemiddelde leeftijd op Capitol Hill is historisch hoog. Amerika mag kiezen tussen een 81- of een 78-jarige president.
Als er een ding spreekt uit deze politieke dynamiek in de VS dan is dat gebrek aan zelfvertrouwen. Een land dat zich zeker weet van zijn missie en positie in de wereld heeft er geen moeite mee de teugels in handen van een (relatief) jonge garde te geven. Als de basis stevig is, kan onervarenheid immers weinig schade aanrichten. Overheerst de zelftwijfel, dan durft niemand te experimenteren. Bijgevolg verdwijnt het traditionele verschil tussen progressief en conservatief. Het hele Amerikaanse spectrum wordt momenteel getekend door behoudzucht.
En als niet alleen kalenderjaren, maar ook jaren in de politieke arena tellen, kan dit een oordeel voor de westerse democratie in de breedte zijn. Jonge, grensverleggende leiders zijn er nauwelijks, bedaagde volhouders des te meer. Nederland ging massaal voor Geert Wilders, de langstzittende politicus, bij wie het peroxide nu zeker weten grijs maskeert. De manier waarop Frans Timmermans zich meldde als het onvermijdelijke boegbeeld voor een nieuw links samenwerkingsverband dat de rechtse revolte moest stoppen komt in de buurt van Bidens hardnekkigheid. Het resultaat was hoe dan ook niet navenant, net zoals het steeds onwaarschijnlijker wordt dat Trump zal worden tegengehouden.
Zo is Amerika op een bijzonder punt terechtgekomen: met een Democratische presidentskandidaat waarvan de progressieve media liever zien dat hij opstapt. Het aantal kiezers dat Biden wil, slinkt ook rap. Uit recente peilingen blijkt dat driekwart vindt dat Biden niet over de cognitieve gezondheid beschikt die nodig is om president te zijn. Trump geldt als een gevaar voor de democratie, maar een leider losgezongen van zijn achterban is dat net zo goed. Bidens boodschap – dat hij nog een keer de redder van de democratie in Amerika zal zijn – is daarmee bijzonder ongeloofwaardig geworden.
Lees ook:
Voorpublicatie
Nr. 27 /
2024
